Gianlluca Carneiro en artistiek onderwijs als collectief
Hoe leer je over kunst? Deze enigszins subjectieve vraag wordt beantwoord door een van de nieuwste artiesten die zich bij Coletivo Amarelo heeft aangesloten, Gianlluca Carneiro. De Braziliaanse kunstenaar en docent is rechtstreeks betrokken bij projecten op het gebied van burgerschap en ethiek, en binnen de klas heeft hij manieren gevonden om zijn leerlingen kennis te laten maken met de politiek door middel van onderwijs en kunst.
Maak kennis met Gianlluca Carneiro en zijn visie op kunsteducatie
In zijn portfolio deelt Gianlluca een stukje van zijn verhaal. De beeldend kunstenaar, geboren in Minas Gerais, Brazilië, is ook geschiedenisleraar aan de gemeentelijke school van Cariacica, in Espírito Santo. Bovendien heeft Gianlluca een diploma rechten en studeerde kunst en onderwijs aan CEFART in Belo Horizonte.
Al op zeer jonge leeftijd, meer bepaald vanaf de leeftijd van 6 jaar, demonstreerde Gianlluca zichzelf als kunstenaar door middel van schilderen. Sindsdien heeft hij meer dan twintig jaar lang zijn kunst naar verschillende tentoonstellingen gebracht in Minas Gerais, São Paulo en Espírito Santo. Om nog maar te zwijgen van publicaties in nationaal en internationaal gerenommeerde tijdschriften en tentoonstellingen, zoals zijn werk “Humor Azul, Coração Azul” dat finalist was op de Doncaster Art Fair.
Gianlluca Carneiro noemt zijn artistieke universum Cabeça Vazia, een toneelstuk over het populaire gezegde ‘leeg hoofd, de werkplaats van de duivel’. In zijn eigen woorden: “Het belangrijkste is dat dit lege hoofd vol en druk is met het produceren van werken met kleuren, lijnen en kleurrijke en chaotische composities, altijd ondersteund door kritiek op politieke en sociale structuren en de hedendaagse manier van leven”.
De hedendaagse kunstenaar sluit zich aan bij de meest recente discussies over de hele wereld. Eén daarvan is het belang van een heroverweging van het huidige artistieke onderwijssysteem.
Documenta 15
Documenta is een van de grootste tentoonstellingen van hedendaagse kunst ter wereld en vindt elke vijf jaar plaats in de stad Kassel, Duitsland. De tentoonstelling werd in 1955 gemaakt door Arnold Bode, in het naoorlogse Duitsland. Een deel van zijn motivatie kwam voort uit de noodzaak om de kunst die door het nazisme was verboden nieuw leven in te blazen en het land opnieuw kennis te laten maken met de nieuwste internationale trends. Sindsdien is de tentoonstelling Documenta 15 een zeer belangrijk instituut in de kunstwereld geworden.
In 2022 vond de 15e editie van de tentoonstelling plaats, samengesteld door het ruangrupa collectief uit Jakarta, Indonesië. Het collectief baseerde Documenta op de waarden en ideeën van een in Indonesië veel voorkomende term, lumbung, wat zoiets betekent als ‘gemeenschappelijke rijstgraanschuur’. Het idee om deze term als artistiek en economisch model te gebruiken is gebaseerd op principes als collectiviteit, de gezamenlijke constructie van hulpbronnen en de eerlijke verdeling ervan.
In deze editie resoneerden verschillende punten en één ervan ging rechtstreeks in dialoog met de kunst en de actieve positionering van Gianlluca Carneiro, namelijk het heroverwegen van de structuren van het hedendaagse artistieke onderwijs. In de tentoonstelling vertaalt dit zich vanuit het idee van het collectief en de vraag waarom we niet van elkaar kunnen leren, waarbij paradigma's worden doorbroken, zoals de autoriteitsfiguur van de leraar?
Dit idee om het onderwijs te transformeren wordt in Documenta 15 uitgedrukt door de kunst van *foundationClass, een collectief dat in 2016 werd opgericht aan de Weißensee Kunsthochschule Berlin (KHB). Het collectief ontstond als een educatief platform voor kunst en een toolkit die werd gecreëerd om het leven gemakkelijker te maken voor immigranten die getroffen zijn door racisme in Duitsland.
Om dieper in te gaan op dit concept van collectieve artistieke vorming en de kunstenaar beter te leren kennen, voerde Coletivo Amarelo een interview af met Gianlluca Carneiro. Lees een fragment uit ons gesprek, dat we openden met een toespraak van de kunstenaar die al dit denken achter het artistieke onderwijs en dit onontgonnen potentieel verenigt.
Gianlluca: Ik zie veel artistiek potentieel bij mijn leerlingen dat op school niet zo veel wordt onderzocht en ik, als leraar en kunstenaar, probeer dit te allen tijde naar hen toe te brengen. Wat meenemen? We brengen ideeën aan om iets in hen wakker te maken, en ontkrachten het idee dat kunst alleen in musea te vinden is, terwijl we in feite voortdurend kunst maken. En gebruik dit om over politiek te debatteren
Geel Collectief: Zijn er binnen de school belemmeringen om deze nieuwe modellen in te voeren? Wat is de weerstand?
Gianlluca: Het gekste van dit alles is dat ik deel uitmaak van een project genaamd Ensina Brasil, gericht op gebieden met sociale kwetsbaarheid, en dat ik bij toeval op een school terechtkwam waar militair personeel aanwezig is. Even dacht ik dat dit een obstakel zou zijn, maar het lukt me om het onderwerp politiek op een diepere manier ter sprake te brengen, zonder oppervlakkige toespraken en ook zonder partijdigheid. Maar als je dit met behulp van kunst doet, wordt het proces binnen de school vreemd genoeg zelfs makkelijker.
Geel Collectief: De figuur van de leraar is een plaats van troost, van veiligheid, waar ‘domme vragen niet bestaan’, een minder intimiderende ruimte… Welk advies zou je als leraar geven aan degenen die willen beginnen met het maken van kunst, meer willen leren over kunst? , maar weet je niet waar je moet beginnen of voel je je misschien verlegen?
Gianlluca: De afstand tot de kunst komt soms voort uit zeer complexe talen, waarmee we mensen moeilijk kennis kunnen laten maken… Ik zal je een voorbeeld geven van iets dat mij deze week is overkomen. Ik deed een kunstwedstrijd op school, ik benadrukte dat er een prijs zou zijn, maar dat deze niet bedoeld was om die agressieve concurrentiekracht te stimuleren, maar eerder om de creatie te stimuleren.
Een van mijn leerlingen uit het speciaal onderwijs heeft glazen ogen en slechtziendheid, en hij heeft de tekenwedstrijd gewonnen. Het was een buitenstand, zijn glimlach was ongelooflijk. Een andere studente, met een zeer laag zelfbeeld, won de schilderwedstrijd en ze kon nooit zien wat ze aan het doen was. Ik zei altijd dat alles wat ik deed onzin was... Dit liet me opnieuw zien dat kunst is wat we op de meest oprechte manier doen.
De manier om te beginnen is inderdaad ingewikkeld, maar tegenwoordig hebben we zoveel nieuwe manieren, collectieven als Coletivo Amarelo, alternatieve voorstellen, plaatsen die ons openlijker verwelkomen en ons aanmoedigen om dingen te doen. Dit is voor degenen die kunst beginnen te maken, te consumeren en er hun geld mee te verdienen. Hoe banaal het ook is, het geheim is om je hele spel te spelen.
Geel Collectief: Wat u zei, over het feit dat u tegenwoordig toegang heeft tot zoveel hulpmiddelen en informatie, is soms ook beangstigend. Omdat de persoon misschien een beetje onzeker wordt over waar hij moet beginnen, of niet begrijpt waar hij of zij in dit alles past... En uiteindelijk vergeten we dat het maken van kunst een lang proces is, dat tijd kost, een langzame vertering. Het proces van de kunstenaar om daar te blijven, 'wachtend tot er iets gebeurt', is soms extreem eenzaam en superverwarrend.
Gianlluca: Het is een proces dat lang duurt. En we doen het niet voor een galerie, we doen het omdat het moet. Ik ben een beetje gek... ik heb mijn schetsboek, mijn krabbels... en de ideeën komen, de kleuren, de vormen, en van daaruit experimenteer ik. Meestal komt het niet waar ik het wil hebben. Er zijn lagen die zich opbouwen en ik ben niet bang, ik plan niet te veel, het gaat mij meer om actie.
Exclusieve werken van Gianlluca zijn verkrijgbaar in onze winkel, bekijk ze!
